ΓΟΝΙΔΙΑΚO ΝΤOΠΙΝΓΚ. Αυτό που ξεκίνησε ως μια αναζήτηση για την θεραπεία χρόνιων και θανατηφόρων ασθενειών, έχει κάνει την εμφάνισή του στην αρένα τον αθλητικών επιδόσεων. Οι κίνδυνοι που μπορεί να οφείλονται στο γονιδιακό ντόπινγκ είναι άγνωστοι και πιθανότατα μη ελεγχόμενοι, όμως η δυνατότητα βελτίωσης της μυϊκής δύναμης, της αντοχής, και της παροχής οξυγόνου, καθώς και η μείωση αντίληψης του πόνου αποτελούν δελεαστικούς λόγους για εκείνους που αναζητούν ένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Μήπως όμως αυτή η γονιδιακή παρέμβαση που είναι δύσκολο να εντοπιστεί οδηγεί την εξαπάτηση στα άκρα;
Μπορείτε να φανταστείτε μια διαφήμιση όπως την παρακάτω;
‘’Χρήστες doping προσοχή: Γιατί να σας χορηγηθεί ενέσιμα η ορμόνη, όταν ακόμα καλύτερα, μπορεί να σας χορηγηθεί ενέσιμα το γονίδιο που κωδικοποιεί την εν λόγω ορμόνη; Είναι τόσο απλό (Και τόσο περίπλοκο) το να έχεις τα γονίδια μέσα στο σώμα σου, που ελέγχουν την δύναμη, την αντοχή και την τόνωση των ορμονών. Σύντομα θα χλευάζεται τις παλιές τεχνικές doping που είναι ανιχνεύσιμες, καθώς οι επιστήμονες επαναλαμβάνουν τις δυσκολίες ανίχνευσης του πειραγμένου DNA σας (1-5).’’
Σίγουρα ακούγεται ακαταμάχητο, και αυτός είναι ο λόγος που η γονιδιακή θεραπεία είναι το νεότερο ιατρικό φαινόμενο που χρησιμοποιείται κυρίως από αθλητές. Αλλά αξίζει ο κίνδυνος τα οφέλη του γονιδιακού ντόπινγκ; Η χρήση τη γονιδιακής θεραπείας – σε ασθενείς με ασθένειες που απειλούν την ζωή τους – είναι σε πρώιμα στάδια και μερικές κλινικές μελέτες δεν πήγαν καλά. Ωστόσο, η ιστορία μας διδάσκει, ότι πολλοί αθλητές ήταν και είναι πρόθυμοι να προσπαθήσουν παράνομα και να δοκιμάσουν ουσίες που πιθανότατα θα τους εξασφάλιζαν την νίκη(1).
ΓΟΝΙΔΙΑΚO ΝΤOΠΙΝΓΚ
Γονιδιακή Θεραπεία
Κατά την διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών, οι επιστήμονες έχουν σημειώσει σημαντική πρόοδο στον τομέα της γονιδιωματικής, με την προσδοκία ότι θα φέρουν την επανάσταση στην ιατρική. Η γονιδιακή θεραπεία είναι ένα τέλειο παράδειγμα – η θεραπεία που θα μπορούσε να θεραπεύσει χρόνιες και θανατηφόρες ασθένειες αλλάζοντας την γενετική ενός ατόμου (1). Παρακάτω αναφέρεται ο τρόπος λειτουργίας:
Σε ένα άρρωστο άτομο χορηγείται ενέσιμα ένα γονίδιο που αρχίζει να κωδικοποιεί μια συγκεκριμένη πρωτεΐνη που έχει την ικανότητα να ανατρέψει την ασθένεια (1). Αυτή η ειδικά παρασκευασμένη δόση του γενετικού υλικού, που ονομάζεται και φορέας, εγχέεται μέσω ενός μη-ενεργοποιημένου ιού, στην συνέχεια ταξιδεύει στα στοχευμένα κύτταρα (ή μπορεί να εγχυθεί απευθείας στο στοχευμένο όργανο) οπού θα ενεργοποιηθεί και θα αρχίσει την κωδικοποίηση (1). Μετά την έγχυση, το γονίδιο θα μπορούσε να χρειαστεί μέρες για να ενεργοποιηθεί, ή σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμα και μήνες ή χρόνια (1).
Ο παγκόσμιος οργανισμός anti-doping (WADA) αντιμετωπίζει την γονιδιακή θεραπεία ως μια απειλή για την αθλητική δεοντολογία στα πολύ πρώιμα στάδια της ανάπτυξής της. Το 2003, ο WADA πρόσθεσε την γενετική τροποποίηση στην λίστα των απαγορευμένων ουσιών και άρχισε να αναζητάει διακαώς μεθόδους ανίχνευσης (1).
ΓΟΝΙΔΙΑΚO ΝΤOΠΙΝΓΚ
Κατάχρηση από τους Αθλητές
Η γενετική θεραπεία φαίνεται πολλά υποσχόμενη για την θεραπεία ασθενειών όπως η αναιμία, η μυϊκή δυστροφία, η καρδιακή νόσος και η περιφερική αγγειακή νόσος (1). Ενδιαφέρων παρουσιάζει το γεγονός ότι τα οφέλη της θεραπείας για αυτές τις ασθένειες συμπίπτουν όμορφα με τις παραμέτρους της αθλητικής απόδοσης – Βελτιωμένη μυϊκή δύναμη, αύξηση της ποσότητας του οξυγόνου που μεταφέρουν τα ερυθρά αιμοσφαίρια, ταχύτερη επαναφορά στο άθλημα μετά από τραυματισμό και παρατεταμένη αθλητική συμμετοχή (1,3,4).
Σε ανασκόπηση, οι Haisma et al. απαρίθμησαν τις γονιδιακές θεραπείες που θεωρούνται περισσότερο εφικτό να χρησιμοποιηθούν στον αθλητισμό (*Σημειώνεται ότι έχει υψηλότερη αληθοφάνεια από την άποψη της ασφάλειας και της αποτελεσματικότητας).
EPO*: Διεγείρει την παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων, βελτιώνοντας την απόδοση στην αντοχή
Insulin-like Growth Factor (IGF-1)*: Προωθεί την αύξηση της μυϊκής μάζας.
Follistatin*: Αναστέλλει την δράση της μυοστατίνης, επιτρέποντας την μυϊκή υπερτροφία και υπερπλασία.
Vascular Endothethial Growth Factor (VEGF): Μεγαλώνει τα νέα αιμοφόρα αγγεία, αυξάνοντας την αίματος στου μύες που παράγουν έργο.
Growth Hormone (GH): Προωθεί την αύξηση της μυϊκής μάζας.
Endorphins: Μειώνουν την αντίληψη του πόνου.
ΓΟΝΙΔΙΑΚO ΝΤOΠΙΝΓΚ – ΚΙΝΔΥΝΟΙ
Οι νέες γονιδιακές θεραπείες θα είναι δελεαστικές στους αθλητές λόγω του γεγονότος ότι θα είναι δύσκολο να ανιχνευθούν (1,2,3,4,5). (Αν και ο WADA ισχυρίζεται ότι μετά από μια δεκαετία έρευνας θα αναπτυχθούν μέθοδοι ανίχνευσης (4)) Οι πρωτεΐνες που δημιουργούνται από τις γονιδιακές θεραπείες θα φαίνονται ίδιες με εκείνες που το άτομο είδη έχει, ενώ οι φορείς site-specific (δηλαδή, που εκχύθηκαν απευθείας στα όργανα-στόχους, όπως οι μύες)θα είναι ιδιαίτερα δύσκολο να εντοπιστούν, δεδομένου ότι δεν θα εμφανίζονται στα ούρα ή στο αίμα των αθλητών.
Αλλά ποιοι είναι οι κίνδυνοι αυτής της δυνητικά μη ανιχνεύσιμης αύξησης της απόδοσης; Είναι πράγματι μεγαλύτεροι από ότι οι αθλητές μπορεί να γνωρίζουν; Πρώτα απ’ όλα μπορεί να μην λειτουργούν. Σε δύο σημαντικές δοκιμές (έρευνες) που χρησιμοποιήθηκε σε ζώα, οι ερευνητές παρατήρησαν μια πλήρη αντιστροφή της προβλεπόμενης ενίσχυσης. Σε πιθήκους που τους χορηγήθηκε το γονίδιο EPO αναπτύχθηκε αναιμία μετά από αυτοάνοση απόκριση στην τεχνικά-παραγόμενη πρωτεΐνη (1,2). Σε μία άλλη μελέτη που χορηγήθηκε σε ποντίκια ένα γονίδιο που κωδικοποιούσε έναν blocker της μυοστατίνης (Myostatin) (για την διέγερση της μυϊκής ανάπτυξης) παρατηρήθηκε μειωμένη μυϊκή δύναμη και γενική αντοχή σε σχέση με τα ποντίκια που ήταν στην ομάδα control (2).
Ένα ακόμα πρόβλημα που παρουσιάζεται είναι ο έλεγχος του χρόνου επίδρασης και της ποσότητας που μπορεί να χορηγηθεί σε αθλητές. Για παράδειγμα, μια υπέρ-έκφραση του γονιδίου EPO θα μπορούσε να υπέρ-παράγει ερυθρά αιμοσφαίρια, με αποτέλεσμα το αίμα να είναι τόσο παχύρρευστο που να μοιάζει με λάσπη (1,2). Ή, η αύξηση των επιπέδων GH ή IGH-1 (διεγείρουν την κυτταρική διαίρεση) θα μπορούσε να οδηγήσει σε καρκινογένεση.
Έπειτα, υπάρχει ο κίνδυνος κατά την χορήγηση η αθλητές να λάβουν γενετικά υλικά. Σε μελέτες εγκεκριμένες από την κυβέρνηση, οι ενέσιμοι ιοί ελέγχονται σε μεγάλο βαθμό για την τοξικότητα και την μόλυνση που μπορούν να μεταφέρουν. Πρότυπα εργαστηρίου που δεν πληρούν τις προδιαγραφές γενικού ελέγχου μπορεί να χορηγήσουν μη καθαρές (dirty) δόσεις (1).
Τέλος, το γονιδιακό doping είναι θέμα που αφορά την δημόσια υγεία. Για σύντομο χρονικό διάστημα μετά την χορήγηση του γονιδίου ενέσιμα, οι αθλητές θεωρούνται φορείς και μπορούν να το μεταφέρουν και σε άλλα άτομα μέσω του σάλιου, του αίματος και των περιττωμάτων. Σε εξουσιοδοτημένες θεραπείες, οι ασθενείς που έλαβαν γενετικό υλικό, δεν επιτρέπεται να φύγουν από την κλινική φροντίδα μέχρι οι ενδιάμεσοι ξενιστές να μην ανιχνεύονται στα υγρά του σώματος(1). Ένας άλλος δημόσιος κίνδυνος είναι η δημιουργία νέων ιών, αν οι επιστήμονες που προετοιμάζουν την δόση των αθλητών, δεν λαμβάνουν υπόψιν τις μεθόδους που πρέπει να ακολουθήσουν(1).
ΓΟΝΙΔΙΑΚO ΝΤOΠΙΝΓΚ – ΠΡΟΛΗΨΗ
Είναι γεγονός, ότι οι αθλητικές ομάδες μπορούν να βρουν επιστήμονες για την προετοιμασία συνθετικών γονιδίων που εγχέονται στους αθλητές τους. Αν όμως οι προπονητές ή η αθλητές γνώριζαν τους κινδύνους, θα τους ενοχλούσε; Η ευαισθητοποίηση σχετικά με το γονιδιακό ντόπινγκ, ελπίζουμε ότι θα μετριάσει την μελλοντική εφαρμογή. Οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να τονίσουν τους κινδύνους για την υγεία, καθώς και τις πιθανές επιπτώσεις που αναφέρουν οι επιστήμονες (1). Θα μεταδοθεί από τους αθλητές η μετάλλαξη των γονιδίων στα παιδιά τους; Οι υγιείς αθλητές θα εμφανίσουν παρενέργειες παρόμοιες με αυτές των αρρώστων; Τι συμβαίνει στους αθλητές αυτούς μετά από μακροχρόνια λήψη; Ποτέ δεν ξέρεις.
References:
- Haisma, H.J., & Hon, O. (2006). Gene doping. International Journal of Sports Medicine, 27, 257-266. http://www.carnevalijunior.com.br/wp-content/uploads/2010/03/dopinggene.pdf.
- Wells, D.J. (2008). Gene doping: the hype and the reality. British Journal of Pharmacology, 154, 623-631. http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1038/bjp.2008.144/pdf.
- Unal, M., & Unal, D.O. (2004). Gene doping in sports. Sports Medicine, 34(6), 357-362.http://link.springer.com/article/10.2165/00007256-200434060-00002#page-1
- Franks, T. (2015). Gene doping: sport’s biggest battle? BBC News.http://www.bbc.com/news/magazine-25687002.
- DeLessio, J. (2015). Genetic doping is the next frontier of cheating in sports. New York Magazine. http://nymag.com/next/2015/03/genetic-doping-is-the-next-frontier-of-cheating.html